Nicki Pouw-VerweijMartin van Putten
Zorgverzekeraars verleiden klanten om vooral de goedkoopste polis af te sluiten. Hierdoor verdwijnt de restitutiepolis, staat de vrije artsenkeuze onder druk én stoppen steeds meer zorgverleners met hun werk.
Toen de horeca tijdens de coronapandemie de deuren moest sluiten, wisten veel koks en een groot deel van het bedienend personeel snel een andere én beter betaalde baan te vinden, met bovendien een stuk gunstigere uren. Nadat na het opheffen van de coronamaatregelen de horeca weer open mocht was er vervolgens amper nog personeel te vinden om hotels, cafés en restaurants draaiende te houden. Tot op de dag van vandaag zijn sommige restaurants niet alle dagen geopend, bieden ze geen lunchmenu meer aan of gaan ze zelfs over tot volledige sluiting – allemaal omdat geschoold personeel massaal wegliep en niet meer terugkeerde.
Hetzelfde staat ons nu te gebeuren in de zorg. Zorgverzekeraars sluiten zorgverleners uit die geen contract met hen aangaan. Hierdoor staat de vrije artsenkeuze onder druk en worden zorgverleners de markt uit gejaagd.
Verdwijnen restitutiepolis
Bij een gewone basisverzekering – de zogenaamde naturapolis – heb je recht op 75% vergoeding op een behandeling bij een niet-gecontracteerde zorgverlener of kliniek. Bij een restitutiepolis is die vergoeding 100%. Koos in 2015 nog maar 55% van de verzekerden voor een naturapolis, op dit moment is dat al opgelopen tot meer dan 75% – en verwacht wordt dat deze groei de komende tijd sterk doorzet.
De restitutiepolis is de zorgverzekeraars namelijk een doorn in het oog. En dan vooral de volledige vergoeding voor niet-gecontracteerde zorg. Daarom is de restitutiepolis inmiddels bij vrijwel alle zorgverzekeraars geschrapt. Zij willen controle over de zorgmarkt, en dwingen zorgverleners om akkoord te gaan met dwingende contracten en verlieslatende overeenkomsten. Zorgverleners kunnen alleen nog maar tekenen bij het kruisje.
‘Zonder niet-gecontracteerde zorg lopen de wachtlijsten voor de reguliere zorg alleen maar verder op’
Verzekerden beraden zich traditiegetrouw in de dure decembermaand op overstappen op een andere zorgverzekering – dat moet immers vóór 1 januari. Tegelijkertijd schiet in december de energierekening omhoog, nemen de boodschappen een forse hap uit het budget en kan het lidmaatschap van een sportclub nog maar net uit. Dus wat is voor een verzekerde logischer dan bezuinigen op de zorgverzekering?
Juist daarom stunten zorgverzekeraars met goedkope polissen, waarmee enkel en alleen gecontracteerde zorg wordt vergoed. Het is een gewiekste truc om mensen te verleiden niet de duurdere restitutiepolis te nemen – een polis die bovendien de afgelopen jaren veel meer in prijs is gestegen dan de naturapolis. Hierdoor kiezen verzekerden niet meer de zorg én de keuzevrijheid die ze daarbij nodig hebben, maar alleen voor de zorg die ze kunnen betalen.
Ellenlange wachtlijsten
Door het verdwijnen van de restitutiepolis én het stunten met de prijzen van goedkope zorgpolissen – waarbij dus steeds minder ruimte is voor het afwijken van de gecontracteerde zorg – wordt de vraag naar niet-gecontracteerde zorg sterk bekneld. Hierdoor verdwijnen veel zorgverleners die actief zijn zonder contract met een zorgverzekeraar. Deze zorgverleners behandelen nu elk jaar honderdduizenden patiënten, van heup- en kaakoperaties tot schrijnende gevallen van psychische stoornissen en anorexia.
Het is zeker niet de keus van deze zorgverleners om geen contract te hebben met een zorgverzekeraar. Het zijn juist de zorgverzekeraars die weigeren contracten af te sluiten met deze partijen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat veel zorgverleners die een contract willen stelselmatig worden afgewezen. Zo krijgen zij geen contact met zorgverzekeraars of krijgen ze de boodschap dat er ‘al voldoende zorg is ingekocht’, terwijl wachtlijsten vollopen.
Door het verdwijnen van niet-gecontracteerde zorg zijn patiënten aangewezen op de ellenlange wachtlijsten van de reguliere, gecontracteerde zorg. Dat betekent het verschil tussen tijdig genezen of nóg erger ziek worden, en in sommige gevallen misschien wel het verschil tussen leven en dood. Deze situatie zal jaar op jaar verslechteren, door het gemis van de vele tienduizenden niet-gecontracteerde zorgverleners en een opeenstapeling van complicaties.
Fataal voor zorgstelsel
Als de wachtlijsten de spuigaten uitlopen en politiek Den Haag eindelijk wakker wordt, is het al te laat. De afgedankte zorgverleners, die met passie hun werk deden, weten wel beter dan terugkeren om onder het juk van de zorgverzekeraars te werken.
In Den Haag is nu alle politieke energie gericht op het formeren van een nieuw kabinet, niet op het behoud van de restitutiepolis of niet-gecontracteerde zorg. Toch is het van levensbelang dat Nederland een kabinet krijgt dat dit probleem wél in het vizier heeft en bereid is om in te grijpen om het tij te keren. Een nog verdere leegloop van zorgverleners zal voor ons prachtige zorgstelsel fataal zijn.
Nicki Pouw-Verweij is arts en voormalig Tweede Kamerlid. Martin van Putten is bestuurslid van de nationale geneesmiddelen monitor.